چای تنها یک نوشیدنی ساده نیست، بلکه دنیایی از رنگها، عطرها و طعمهاست که پشت هر برگش داستانی طولانی از زمین تا فنجان نهفته است. هر نوع چای، نتیجه مسیری متفاوت از برداشت برگ تا بستهبندی است و تفاوت در فرآیند تولید، تبدیل به تفاوت در طعم و خواص آن میشود. رایجترین انواع چای شامل چای سیاه، چای سبز، چای اولانگ، چای سفید و چای پوئر هستند که هرکدام شخصیت و هویت خاص خودشان را دارند.
چای سیاه رایجترین نوع چای در جهان و ایران است. برای تهیه آن، برگهای تازه پس از چیده شدن، ابتدا پژمرده میشوند تا بخشی از رطوبتشان گرفته شود. سپس در مرحلهای مهم به نام اکسیداسیون، دیواره سلولی برگها شکسته و ترکیبات درونشان با اکسیژن واکنش میدهد، این فرآیند همان عاملی است که رنگ تیره و طعم غنی چای سیاه را ایجاد میکند. بعد از اکسیداسیون، برگها خشک میشوند تا ماندگاری پیدا کنند.
چای سبز مسیری کوتاهتر را طی میکند. پس از برداشت، برای جلوگیری از اکسیداسیون، برگها سریع حرارت میبینند (معمولاً با بخار یا تابههای داغ) تا فعالیت آنزیمها متوقف شود. همین توقف اکسیداسیون باعث میشود رنگ سبز برگ و طعم تازه و گیاهی چای حفظ شود. این نوع چای که ریشه در فرهنگ چین و ژاپن دارد، با رایحه لطیف و خواص سلامتی گسترده مشهور است.
چای سفید کمیابتر و ظریفتر است. برای تهیه آن تنها جوانترین برگها یا غنچههای تازه برداشت میشود و تقریباً هیچ فرآوری خاصی روی آن انجام نمیگیرد جز خشککردن آرام. نتیجه طعمی ملایم، رنگی روشن و عطری بسیار لطیف است که در میان دوستداران چای یک نوشیدنی لوکس محسوب میشود.
چای اولانگ جایی بین چای سبز و سیاه قرار دارد. در این روش، اکسیداسیون به صورت نیمه انجام میشود. این یعنی برخی قسمتهای برگ اکسید میشوند و برخی نه، که نتیجهاش عطری پیچیده و چندلایه است؛ گاهی طعم آن به گل و میوه نزدیک است، گاهی هم به مغزها و خاک تازه.
چای پوئر، یکی از خاصترین انواع چای چینی، یک چای تخمیری است که میتواند حتی سالها عمر کند و با گذشت زمان طعمش عمیقتر و خاکیتر شود. این چای بیشتر در منطقه یوننان تولید میشود و طرفداران خاص خود را دارد.
فرآیند تولید هر نوع چای رابطه مستقیم با اقلیم، خاک و فرهنگ منطقه تولیدکننده دارد. باغهای چای در شمال ایران، با مه صبحگاهی و خاک غنی، برگهایی میدهند که عطرشان برای ایرانیها یادآور میهمانیهای خانوادگی و لحظات دور همی است. از سوی دیگر، باغهای چای ژاپن یا سیلان، محصولاتی خلق میکنند که با مراسم سنتی یا سرو در کافههای مدرن، سفره دیگری از طعمها را پیش روی ما میگذارند. در نهایت، هر فنجان چای، چه سیاه قوی، چه سبز لطیف، چه سفید ظریف، نتیجه روایتی از زمین و دست انسان است.